Forbrukarane må få informasjon, ikkje berre om helseeffektane av å det dei et, men om korleis produksjonen faktisk foregår og kva konsekvensar det på sikt kan få for dei sjølv. Forbrukarmakt bør ikkje berre inkludere kva du kjøper i butikken, men å kunne vite korleis produksjonsprosessen foregår. Eg trur ikkje forbrukarane er klar over kva dei ber om når dei ber om billeg mat.
Aldri før har verda produsert mat på ein så gjennomindustriell, samlebandsaktig og etisk betenkeleg måte som det vi gjer idag. Vi har aldri hatt høgare kompetanse, men heller aldri lågare etikk i matproduksjon. Dette medfører ei rekke risker for konsument.
Vi kjenner til at Nortura køyrer kyllingtransportar der hundrevis av kyllingar frys ihjel på vegen til slakteriet og tusenvis frys nesten ihjel og må brytast laus frå islaget ved ankomst til slakteriet. Vi veit at slaktetransportar som transporterer sau er i så dårleg stand at dyra riv av seg beina på veg til slaktehuset. Norske kyllingar et GMO-soya produsert i Brasil under forhold brasilianske myndigheter omtaler som slaveliknande forhold. Men dårlege dyretransportar og billeg soya er eksempel på kva som er med på å halde kostnadane i norsk matproduksjon låge. Men Norge er på ingen måte unike. Slike eksempel er med på å tilby forbrukar billeg mat også internasjonalt.
Før heitte det «from farm to fork», no heiter det «from fork to farm». Makta er flytta til andre sida av bordet, frå bonde til supermarknader og forbrukar, men eg lurer litt på kor mykje makt forbrukar eigentleg har.
Vi kan diskutere tollbarrierer og subsidier til vi blir grøne i trynet, men eit enkelt faktum må vi forhalde oss til: det er ein grunn til at mat vert billeg. Det kjem av sosial dumping, låg etikk og låg kvalitet i produksjon, jamfør eksempla over. Pengar spart for supermarknadane og konsumentar. Men vi skal vere forsiktige med å plassere skuld hos forbrukaren. Forbrukaren har for liten kunnskap til å ta stilling i debatten om mat og landbruk.
Forbrukarane blir mata fulle av myter, klisjear og villeiande reklame. Liten kunnskap gir lita makt. Forbrukar kjenner kun til det vakuumpakka sluttproduktet, ikkje produksjonsprosessen. Dei fleste er ikkje klar over at norske kyllingar får antibiotika i maten kvar dag fram til eit par dagar før slakting, det får den også i EU. Mange av medisinane som vert nytta på dyr, har dei same verksame substansane som det du blir behandla med om du sjølv hamnar på sjukehus. Kvart år dør 25 000 menneske i EU som ei følge av antibiotikaresistens. Og nei, dette er ikkje eit skrekkscenarie. Dette er konsekvensane av billeg matproduksjon.
