Denne veka blei Our Ocean-konferansen på Bali avslutta. Kanapeane og sjølvskryten satt laust, for det var dette det meist handla om: Å fortelje kvarandre kor flink ein har vore. Konferansen, som samlar alt frå regjeringsmedlemmer til privat næringsliv og ikkje-statlege organisasjonar, var den femte i rekka og arvegods etter John Kerry, tidlegare utanriksministar i USA.
I all rettferd: Our Ocean-konferansen har sikra investeringar i berekraftig havarbeid for nær 18 milliardar amerikanske dollar sidan oppstarten, og bidrege til om lag 12,4 millionar kvadratkilometer marine verneområde. Konferansen har òg løfta behovet for å hjelpe verdshava inn i utanriksdepartementa i ei rekkje land – noko som har gitt havspørsmål ei sårt tiltrengd merksemd også utanfor fiskerisektoren nasjonalt og internasjonalt.
Så misforstå oss rett, vi er svært glade for merksemda havet endeleg har fått, ikkje minst her heime. Berre det siste året har Erna Solberg teke initiativ til eit høgnivåpanel for berekraftig havøkonomi, og Noreg har forplikta 1,6 milliardar til kamp mot plastmonsteret i havet dei neste fire åra.
For WWF var det òg ein stor seier då norske myndigheiter tok initiativ til eit globalt fond for havet, kalla PROBLUE. Fondet skal bidra til berekraftig forvaltning av fiskeri og akvakultur, stoppe marin forsøpling og forureining, gi berekraftig utvikling av havbaserte næringar, og auke kunnskapen om marin forvaltning til myndigheiter.
Kvifor er vi då ikkje nøgde? Denne veka kom òg ein ny versjon av WWF sin «Living Planet Report», som annakvart år ser nærare på korleis det står til med naturmangfaldet her på jorda.
Dessverre går det ikkje riktig veg – verken for dyrelivet på land eller til havs. Vi visste frå før at vi har mista over 40 prosent av alt liv i havet på knappe 40 år. Nye «Living Planet Report» viser mellom anna at halvparten av dei tropiske korallreva er blitt borte på berre 30 år. Nesten 6 milliardar tonn fisk og anna sjømat er blitt henta opp frå verdshava sidan 1950.
- Arter dør ut i et tempo vi aldri har sett tidligere
Problema er overfiske, forsøpling og forureining, tap av leveområde og klimagassutslepp.
Havet bidreg med uendeleg store beløp til privat og offentleg sektor kvart år, gjennom fiskeri, akvakultur og den maritime sektoren. Om vi ikkje vernar havet, vil det ikkje finnast ein blå økonomi. Om vi ikkje stoppar klimagassutsleppa, vernar vi ikkje havet, og vernar vi ikkje havet, vil vi ikkje stoppe klimaendringane.
Det er nemleg slik at om temperaturen aukar i havet, vil det ikkje halde på like mykje oksygen og misser difor noko av evna til å produsere oksygen. Havet står nemleg for opp til 75 prosent av verda sin oksygenproduksjon. Det vil seie at omtrent tre av fire pust du tek, kjem frå havet.
Ifølgje den siste rapporten frå FN sitt klimapanel, vil alle korallrev døy ut om vi ikkje klarer å stoppe utsleppa før vi når to gradar oppvarming. Når vi veit at meir enn ein fjerdedel av alt liv i havet er avhengig av korallrev, ser det ikkje bra ut for verken dyr eller menneske. I så måte er vi langt frå nøgde med statsbudsjettet til regjeringa, som legg opp til berre 13 prosent kutt i klimagassutslepp fram mot 2030. FN sitt klimapanel er klare på at vi må halvere utsleppa kvart tiår framover.
Vi er ikkje nøgde – fordi naturmangfaldet i internasjonale havområder framleis ikkje blir passa på gjennom reguleringar eller avtaler. Heile 64 prosent av alt hav ligg utanfor områder kor noko land har ansvar. Vi snakkar om nesten halve jordkloden.
Forhandlinga om ei avtale for desse områda starta nyleg, men det tok over ti år med førebuande diskusjonar før statane kom til forhandlingsbordet. Det er heilt naudsynt at ein kommande avtale inkluderer eit organ som får det overordna ansvaret for naturmangfaldet i havet.
Vi er ikkje nøgde – fordi vi heller ikkje er i nærleiken av å nå måla som verdssamfunnet har sett seg under biomangfaldkonvensjonen for dei havområda som faktisk ligg innanfor nasjonal råderett. I 2020 går desse måla ut. Klima- og miljøminister Ola Elvestuen har sagt at Noreg skal styre mot ein ny og sterk avtale for naturmangfald dette året, og det vil være heilt grunnleggjande om vi skal snu utviklinga.
Vi er ikkje nøgde – fordi 8 millionar tonn plast ender opp i havet kvart år. Om vi skal få skrudd igjen denne krana, må det internasjonale samfunnet rette opp i følgjande: Det manglar global koordinering, og eksisterande regulering er svært fragmentert. Vi treng difor ein ny, bindande, global avtale for å stanse utsleppa av plast til havet, og håper at Noreg vil bruke leiarposisjonen sin på feltet til å krevje ein slik avtale.
Havnasjonen Noreg skal arrangere Our Ocean-konferansen om eitt år. Då blir det mogleg å sette ein ny standard for kva konferansen skal vere. Finansiering har endeleg begynt å trille inn i PROBLUE og andre havfond, og det vil vere naudsynt med mykje meir midlar framover.
Det finst likevel nokre politiske tiltak som vil ha større verknad enn meir pengar når det gjeld alle problema havet står ovanfor. Her er ei smørbrødliste til norske styresmakter:
1. Halvere klimagassutsleppa kvart tiår framover.
2. Ein global avtale mot marin forsøpling.
3. Ein sterk avtale om naturmangfald i internasjonalt farvatn som inkluderer eit nytt organ med overordna ansvar.
4. Ein sterk biomangfaldskonvensjon og ei global avtale for naturen som knyt saman ulike initiativ og avtalar som omhandlar naturen, og som forpliktar land til å ta ansvar.
«Be the change you want to see in the world». Om det var Mahatma Gandhi som faktisk sa dette, spelar ikkje så stor rolle. For det er heilt sant. Elles blir alt berre prat.
